Onzekerheid is misschien wel één van de weinige constanten in ons leven. We weten nooit echt zeker wat er precies gaat gebeuren. Hoe groter en belangrijker de vragen worden, hoe minder zeker de antwoorden. Zal ik altijd bij je blijven? Vind ik ooit nog iemand? Zal ik mijn baan kwijtraken? Ben ik wel gezond? We weten het allemaal niet zeker.

Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat ons brein grote moeite heeft met het accepteren van onzekerheid. Experimenten laten zien dat we soms liever voor een uitkomst kiezen met langdurig nadelige gevolgen, dan voor een mogelijk betere optie, als dat maar gegarandeerd de onzekerheid wegneemt.

Tegelijkertijd wordt onzekerheid, in de zin van niet-weten, in de Oosterse verlichtingsfilosofie juist gezien als een poort naar bevrijding. Hoe kan dat? 

Het verschil zit hem in vanuit welke positie we onzekerheid benaderen. Vanuit het (overlevings-)denken is onzekerheid een soort gevangenis; het denken loopt vast omdat het altijd toekomstgericht is. Het moeten bedenken van ‘als en dan’ ligt vast in de structuur van onze gedachten. En omdat de uitkomst niet bekend is, blijft ons brein het maar vergeefs proberen. Ingegeven door angst produceert ons denken allerlei doemscenario’s. Je herkent vast het nachtelijke loopen van gedachten als je in onzekerheid verkeert. En je herkent vast ook dat dat nooit leidt tot ontspanning of geruststelling.

De verlichte en/of geoefende meditator ziet de onzekerheid als een uitnodiging om naar het nu te keren, en verlaat daarmee het overlevingsdenken. In plaats van de aandacht te richten op de angstaanjagende gedachten die het denken produceert, richt de waarneming zich op het nu.

Vanuit de waarnemende positie kan het denken ontspannen in het niet-weten. De waarneming denkt niet, het kent geen verleden of toekomst. Zij neemt alleen waar, zonder oordeel of conclusies; er zijn gedachten, er is ademhaling, er is ruimte, er zijn verschijnselen, etc. Wanneer de waarnemer dus los is van het denken levert de onzekerheid dus geen angst op, maar een ervaring van zijn. De waarneming heeft het niet nodig om te weten.

Wanneer we niet meer hoeven weten, zoals ons denken dat nodig heeft, maar verschuiven naar zijn, vallen onze angsten weg. We doorzien dat onze gedachten bedenksels zijn, en geen absolute waarheden. De gedachten hoeven niet te verdwijnen, maar de geest ontspant omdat de gedachten nu op afstand worden gezien. Wanneer we ons niet door gedachten laten leiden, maar door onze waarneming, kunnen we de onzekerheid omarmen.